Op een geheime tuin keek Ton Kruse uit, vanuit zijn vorige atelier. Die plaats inspireerde hem mede tot deze serie. Ik zag de serie de geheime tuin op zijn website en was er meteen door geraakt. Ik vroeg hem of hij iets uit de serie in Plein van Siena wilde exposeren en gelukkig wil hij dat.
Wat raakt mij in de geheime tuin? Ik heb geleerd meer systematisch naar kunstwerken te kijken en mezelf daarbij drie vragen te stellen:
Wat zien we? Wit en zwart en daarin een voorzichtige kleur. Een bloem. Schaduw en licht waarin een bloem kan bloeien. Ik heb zelf een tuin met veel schaduw en het is moeilijk om bloemen aan het bloeien te krijgen. Bloemen tot bloei brengen in de schaduw is een kwetsbaar gebeuren. Ik zie een gestalte met vleugels. Ik zie ook monnikenwerk, met geduld en precisie gezette streepjes. Ik zie liefde en aandacht voor het kwetsbare. Ik zie zorg. Of kan je dat eigenlijk niet echt zien en maken we hier al een overgang naarde volgende stap?
De iconografische beschrijving. Wat roept de serie op? Welke verbanden kunnen weleggen?
De naam van de serie zet ons op een spoor. De hortus conclusus is een rijk thema dat mede teruggaat op het bijbelboek
Hooglied. Daar staat: 'Mijn geliefde is als een omsloten tuin', als een hortus conclusus. In het Hooglied is de tuin, naast de kamer, een plaats waar geliefden veilig kunnen vertoeven. Dit in tegenstelling tot de stad en het open veld, waar je verdwaalt, elkaar kwijtraakt, wachters je ruw behandelen, je broers je tot harde arbeid aanzetten en er praatjes over je worden rondgestrooid. De geheime tuin is een veilige plaats.
In de kunstgeschiedenis werd dit beeld ook op Maria toegepast. Maria wordt ook hortus conclusus genoemd. Op verschillende schilderijen zie je haar zittend in een omsloten hof. Ook het paradijs wordt in Genesis omschreven als een omsloten tuin. En de opstanding van Christus vond ook plaats in een tuin, volgens de evangelist Johannes. En dan is er nog de wonderlijke traditie rond de eenhoorn, die in de omsloten hof zijn hoofd in de schoot van een maagd legt. In deze lijn doordenkend: in veel kerken staat de doopvont in wat heet: een dooptuin. Ook hier is de tuin een plek van inwijding en nieuw leven.
Hoe verhouden de werken van Ton zich tot deze tradities? De werken roepen bij mij inderdaad een sfeer van veiligheid op: het kwetsbare kan er bloeien. Ik denk dat dit één van de dingen was die mij er in aansprak. Maria zien we er niet, noch de eenhoorn. Maar tot mijn verrassing is er wel een verschijning, een engel. Engel betekent boodschapper, brenger van berichten. In de geheime tuin kan je een bericht vernemen. Kan je iets verteld worden wat belangrijk voor je kan zijn. Door de engel die op enkele werken voorkomt, krijgt de serie een extra poëtische lading. Een engel brengt een woord over, een betekenis van gene zijde. Maar de aanwezigheid van de engel maakt de werken ook paradoxaal enverontrustend. Wie kan horen wat de engel verkondigt? Alleen degene die tot degeheime tuin kan of mag doordringen. Maar wie zijn dat? Degenen die weten waarde tuin is en die de sleutel hebben om er binnen te komen. En wie zijn dat? Ben ik dat? Ben ik uitgenodigd om in de geheime tuin te komen? De geheime tuin is een plaats geworden waarvan ik het gevoel heb dat ik er moet zijn. In de geheime tuin zal ik iets vernemen wat ik daarbuiten niet kan horen. Het wordt belangrijk om er tekomen.
En zo maken we de overstap naar de derde fase, de betekenis die het werk voor ons nu heeft. Wat kan het werk ons vertellen? Waartoe kan het werk ons uitnodigen? Ton vertelde in de voorbereiding op deze tentoonstelling over zijn ideeën en plannen voor zijn project 'de geheime tuin'. Hij zou in een moderne woonwijk, een zogenaamde vinex-wijk, zo’n geheime tuin willen aanleggen. Een omsloten tuin die van niemand is, die op slot zit en die eens per jaar opengaat. En, zo dacht ik op zijn plan door, dat dan iemand, een boodschapper, een engel misschien, de wijk doorgaat. Misschien wel fluisterend het bericht verspreidt: DE TUIN IS OPEN... Ik stel me zo voor dat de bewoners van de buurt alles neerleggen en zich haasten naar de tuin. Daar vernemen ze een bericht en daar ontmoeten ze elkaar. Iedereen is dus uitgenodigd om de geheime tuin binnen te gaan die gehoor geeft aan de uitnodiging.
Het is vanwege al deze betekenissen en associaties dat ik blij ben dat Ton op mijn vraag hier te exposeren ja heeft gezegd. Want de geheime tuin doet iets met ons.We ontvangen een uitnodiging om er naar toe te komen en dan moeten we op zoek gaan naar die tuin, om daar een woord te horen, om er te leren als kwetsbaremensen te leven, als mensen die gast mogen zijn in de geheime tuin. De werken vormen zelf een geheime tuin - die ervaring heb ik nu ze hier zo rondom me hangen. Ze passen in Plein van Siena, dat zelf ook een open en veilige plaats wil zijn waar mooie dingen te zien zijn, waar we proberen rijke tradities levend te houden, waar mensen met vragen terecht kunnen en waar muziek klinkt. En een woord?
Filosoof Marieke Maes MA, bij de opening van de tentoonstelling: werken uit De geheime tuin, op 12 januari 2013
Wat raakt mij in de geheime tuin? Ik heb geleerd meer systematisch naar kunstwerken te kijken en mezelf daarbij drie vragen te stellen:
- Wat zie ik?
- Wat is de iconografische beschrijving ofwel welke verbindingen worden in een kunstwerk gelegd met andere kunstuitingen?
- En: wat betekent of vertelt het werk?
Wat zien we? Wit en zwart en daarin een voorzichtige kleur. Een bloem. Schaduw en licht waarin een bloem kan bloeien. Ik heb zelf een tuin met veel schaduw en het is moeilijk om bloemen aan het bloeien te krijgen. Bloemen tot bloei brengen in de schaduw is een kwetsbaar gebeuren. Ik zie een gestalte met vleugels. Ik zie ook monnikenwerk, met geduld en precisie gezette streepjes. Ik zie liefde en aandacht voor het kwetsbare. Ik zie zorg. Of kan je dat eigenlijk niet echt zien en maken we hier al een overgang naarde volgende stap?
De iconografische beschrijving. Wat roept de serie op? Welke verbanden kunnen weleggen?
De naam van de serie zet ons op een spoor. De hortus conclusus is een rijk thema dat mede teruggaat op het bijbelboek
Hooglied. Daar staat: 'Mijn geliefde is als een omsloten tuin', als een hortus conclusus. In het Hooglied is de tuin, naast de kamer, een plaats waar geliefden veilig kunnen vertoeven. Dit in tegenstelling tot de stad en het open veld, waar je verdwaalt, elkaar kwijtraakt, wachters je ruw behandelen, je broers je tot harde arbeid aanzetten en er praatjes over je worden rondgestrooid. De geheime tuin is een veilige plaats.
In de kunstgeschiedenis werd dit beeld ook op Maria toegepast. Maria wordt ook hortus conclusus genoemd. Op verschillende schilderijen zie je haar zittend in een omsloten hof. Ook het paradijs wordt in Genesis omschreven als een omsloten tuin. En de opstanding van Christus vond ook plaats in een tuin, volgens de evangelist Johannes. En dan is er nog de wonderlijke traditie rond de eenhoorn, die in de omsloten hof zijn hoofd in de schoot van een maagd legt. In deze lijn doordenkend: in veel kerken staat de doopvont in wat heet: een dooptuin. Ook hier is de tuin een plek van inwijding en nieuw leven.
Hoe verhouden de werken van Ton zich tot deze tradities? De werken roepen bij mij inderdaad een sfeer van veiligheid op: het kwetsbare kan er bloeien. Ik denk dat dit één van de dingen was die mij er in aansprak. Maria zien we er niet, noch de eenhoorn. Maar tot mijn verrassing is er wel een verschijning, een engel. Engel betekent boodschapper, brenger van berichten. In de geheime tuin kan je een bericht vernemen. Kan je iets verteld worden wat belangrijk voor je kan zijn. Door de engel die op enkele werken voorkomt, krijgt de serie een extra poëtische lading. Een engel brengt een woord over, een betekenis van gene zijde. Maar de aanwezigheid van de engel maakt de werken ook paradoxaal enverontrustend. Wie kan horen wat de engel verkondigt? Alleen degene die tot degeheime tuin kan of mag doordringen. Maar wie zijn dat? Degenen die weten waarde tuin is en die de sleutel hebben om er binnen te komen. En wie zijn dat? Ben ik dat? Ben ik uitgenodigd om in de geheime tuin te komen? De geheime tuin is een plaats geworden waarvan ik het gevoel heb dat ik er moet zijn. In de geheime tuin zal ik iets vernemen wat ik daarbuiten niet kan horen. Het wordt belangrijk om er tekomen.
En zo maken we de overstap naar de derde fase, de betekenis die het werk voor ons nu heeft. Wat kan het werk ons vertellen? Waartoe kan het werk ons uitnodigen? Ton vertelde in de voorbereiding op deze tentoonstelling over zijn ideeën en plannen voor zijn project 'de geheime tuin'. Hij zou in een moderne woonwijk, een zogenaamde vinex-wijk, zo’n geheime tuin willen aanleggen. Een omsloten tuin die van niemand is, die op slot zit en die eens per jaar opengaat. En, zo dacht ik op zijn plan door, dat dan iemand, een boodschapper, een engel misschien, de wijk doorgaat. Misschien wel fluisterend het bericht verspreidt: DE TUIN IS OPEN... Ik stel me zo voor dat de bewoners van de buurt alles neerleggen en zich haasten naar de tuin. Daar vernemen ze een bericht en daar ontmoeten ze elkaar. Iedereen is dus uitgenodigd om de geheime tuin binnen te gaan die gehoor geeft aan de uitnodiging.
Het is vanwege al deze betekenissen en associaties dat ik blij ben dat Ton op mijn vraag hier te exposeren ja heeft gezegd. Want de geheime tuin doet iets met ons.We ontvangen een uitnodiging om er naar toe te komen en dan moeten we op zoek gaan naar die tuin, om daar een woord te horen, om er te leren als kwetsbaremensen te leven, als mensen die gast mogen zijn in de geheime tuin. De werken vormen zelf een geheime tuin - die ervaring heb ik nu ze hier zo rondom me hangen. Ze passen in Plein van Siena, dat zelf ook een open en veilige plaats wil zijn waar mooie dingen te zien zijn, waar we proberen rijke tradities levend te houden, waar mensen met vragen terecht kunnen en waar muziek klinkt. En een woord?
Filosoof Marieke Maes MA, bij de opening van de tentoonstelling: werken uit De geheime tuin, op 12 januari 2013